Wat je zegt, ben je zelf – Waarom jouw woorden meer over jou zeggen dan je denkt

“Zij is zó dominant.”

“Hij denkt dat hij alles beter weet.”

“Waarom moet zij altijd zo veel aandacht trekken?”

Het klinkt als een oordeel over een ander. Maar wat als het eigenlijk een spiegel is? Wat als, zoals de oude kinderlijke sneer zegt: “Wat je zegt, ben je zelf”?

Dat klinkt misschien banaal, maar in psychologische zin is het een waarheid van formaat. Sterker nog: dit ene zinnetje raakt aan een mechanisme dat we allemaal hanteren – vaak zonder het door te hebben – en dat ons denken, voelen en handelen diepgaand beïnvloedt: projectie.

⸻

Projectie: jouw binnenwereld, zichtbaar in de buitenwereld

In de psychoanalyse, ontwikkeld door Freud, betekent projectie het toeschrijven van eigen gevoelens of eigenschappen aan een ander. Niet omdat we die ander zo goed zien – maar juist omdat we delen van onszelf liever níet zien. Carl Jung noemde dat deel van ons de schaduw: de kanten van onszelf die we hebben weggestopt, onderdrukt of ontkend.

“Alles wat ons irriteert aan anderen, kan ons iets leren over onszelf.”

– Carl Jung

Projectie is geen leugen of manipulatie. Het is een verdedigingsmechanisme, een manier waarop ons brein ongemakkelijke gevoelens buiten de deur probeert te houden – door ze op de ander te plakken. Het geeft opluchting. En afstand.

Maar het creëert ook misverstanden, conflict en stagnatie.

⸻

Van oordeel naar inzicht: hoe het mechanisme werkt

Laten we een voorbeeld nemen:

Een vrouw vertelt in coaching: “Mijn collega neemt altijd alle ruimte in tijdens vergaderingen. Ze is zo dominant.”

Na een wandeling, een open gesprek en een oefening in lichaamsbewustzijn, komt er een stilte. Dan zegt ze:

“Misschien ben ik niet boos op haar, maar op mezelf – omdat ik mezelf geen ruimte durf te nemen.”

En daar is hij: het moment waarop projectie omslaat in zelfinzicht.

Dat inzicht is pijnlijk én bevrijdend. Pijnlijk, omdat het confronteert. Bevrijdend, omdat het de regie teruggeeft. Want zolang het probleem ‘de ander’ is, ben jij machteloos. Zodra het iets over jou zegt, kun je iets veranderen.

⸻

Drie emoties die we vaak projecteren

1. Jaloezie

“Zij is zo overdreven met haar succesverhalen.”

Vaak vertaald: “Ik verlang naar iets wat zij heeft, maar ik durf het mezelf niet toe te staan.”

2. Angst

“Hij is zo afstandelijk.”

Misschien bedoel je: “Ik voel me kwetsbaar, en dat maakt me bang voor afwijzing.”

3. Schuld

“Zij doet alsof ík iets fout heb gedaan.”

Projectie op zijn scherpst: de behoefte om schuld buiten onszelf te leggen om zelf overeind te blijven.

Deze emoties zijn niet verkeerd – ze zijn menselijk. Maar zolang we ze niet durven voelen, blijven we ze buiten onszelf plaatsen. Op collega’s, partners, ouders, kinderen, vriendinnen.

⸻

Weglopen is makkelijk. Blijven staan is dapper.

Het is makkelijker om te zeggen: “Die ander is het probleem.”

Het is moeilijker – maar veel dapperder – om te zeggen: “Er wordt iets in mij geraakt, en dat wil ik begrijpen.”

Projectie is verleidelijk omdat het pijn vermijdt. Maar zelfreflectie is bevrijdend, omdat het ruimte maakt voor groei. Niet alles wat je zegt, ben je. Maar wát je zegt, zegt altijd íets over jou.

En dáár begint de werkelijke vrijheid: niet door de ander te veranderen, maar door jezelf te leren lezen in alles wat je roept over een ander.

⸻

Een vraag voor onderweg

Wat als elke irritatie, elk oordeel en elk verwijt dat je voelt over een ander… een aanwijzing is naar iets in jezelf dat gezien wil worden? Niet als schuld. Wel als spiegel. En misschien zelfs als richtingaanwijzer.

⸻

Deel het als het je raakte

Werd je ergens in dit artikel even stil? Voelde je herkenning, verwarring of misschien zelfs een beetje weerstand? Dan heeft het iets geraakt. En dat is precies waar groei begint. Ken je iemand voor wie dit ook waardevol kan zijn? Deel het dan gerust. Want hoe meer spiegels we elkaar durven voorhouden, hoe meer ruimte er ontstaat om écht onszelf te zijn.