De stille onderstroom van het ego – de opmars van de covert narcist

De stille onderstroom van het ego – de opmars van de covert narcist

Waarom deze vorm van narcisme juist nu tot verwarring leidt, vooral bij empathische vrouwen.

Ze lijken gevoelig. Empathisch. Zelfbewust. Ze spreken over trauma, spiritualiteit of persoonlijke groei. En toch laat je na verloop van tijd gesprekken achter met een knoop in je maag. Je twijfelt aan je intuïtie. Je verliest scherpte. Je voelt je… misbruikt, maar zonder bewijs. De covert narcist is een relatieve onbekende buiten psychologische kringen, maar binnen relaties en coachingpraktijken klinkt het steeds vaker: “Ik wist niet meer wat ik moest geloven. Alles leek oprecht – en tóch raakte ik mezelf kwijt.”

Covert narcisme – ook wel verborgen, kwetsbaar of introvert narcisme – is geen officiële diagnose, maar een klinisch erkend patroon. En het is actueler dan ooit. Juist in een tijd waarin empathie wordt beloond, kwetsbaarheid wordt gevierd en zelfreflectie een nieuwe status vormt.

⸻

Wat is een covert narcist?

Waar de klassieke, grandioze narcist zich profileert met machtsvertoon, is de covert narcist subtiel, vaak charmant, zacht of zelfs introvert. Toch delen beide vormen eenzelfde kern: een diepgewortelde behoefte aan bewondering, controle, en het onvermogen tot echte wederkerigheid.

Volgens Dr. Ramani Durvasula, klinisch psycholoog en narcisme-expert, “draait covert narcisme niet om hoe hard je jezelf aanprijst, maar om hoe stil je anderen aan het twijfelen brengt.”

Drie kenmerken keren vaak terug:

• Verholen superioriteit: ze lijken nederig, maar voelen zich diep vanbinnen superieur. Dat kan intellectueel, moreel of spiritueel zijn.

• Slachtofferschap als strategie: ze presenteren zich als gekwetst, onbegrepen of overgevoelig – en onttrekken zich zo aan verantwoordelijkheid.

• Instrumentele empathie: ze praten over gevoelens, maar gebruiken die als instrument om zichzelf te positioneren, niet om echt verbinding te maken.

⸻

Waarom juist nu?

We leven in een tijd waarin emotionele intelligentie en kwetsbaarheid niet alleen gewaardeerd worden, maar sociaal kapitaal zijn geworden. In de coachingswereld, op social media, binnen relaties: wie zich bewust toont, ontvangt respect. Maar wat als dat bewustzijn alleen in woorden bestaat?

Psychotherapeut Joshua Coleman spreekt van een “tijdperk van emotionele branding”, waarin zelfonthulling een vorm van invloed is geworden. De covert narcist beweegt hier moeiteloos in mee: “Ik voel dieper dan jij. Ik ben geraakt. Jij begrijpt me niet.” Ze maken gebruik van de taal van zelfinzicht – zonder de bijbehorende verantwoordelijkheid.

⸻

Het subtiele spel van onzekerheid: je was er niet bij

Een veelvoorkomend patroon bij covert narcisten is dat ze verhalen van anderen inzetten om jou te destabiliseren:

• “Mijn vriendin vond je wat onvoorspelbaar laatst. Ik zeg het alleen zodat je het weet.”

• “Er werd over je gepraat op dat feestje – niet negatief hoor, maar het viel wel op.”

Je was er niet bij. Je kunt het niet verifiëren. En toch doet het iets met je. Je gaat twijfelen: heb ik iets fout gedaan? Kom ik vreemd over? Dit is sociale triangulatie: het op subtiele wijze inzetten van derden om jou aan jezelf te laten twijfelen.

Relatiecoach Lotte van Schaik noemt dit emotionele ruis als controlemechanisme:

“Het is geen frontale aanval, maar een zachte herschikking van jouw zelfbeeld. Je denkt dat je beschermd wordt – maar eigenlijk word je gemanipuleerd. En dat is verwarrend, want het is verpakt als zorg.”

⸻

Voorbeeld: Eva’s verwarring

Eva (38) zat in een relatie met iemand die zichzelf spiritueel en empathisch noemde. “Hij kon zo mooi praten. Over kwetsbaarheid, over zijn jeugdtrauma’s, over onze energie. En toch voelde ik me steeds kleiner worden.” Ze kreeg regelmatig ‘terugkoppelingen’ van zijn vrienden, via hem. Dat ze dominant zou zijn. Te aanwezig. Moeilijk. “Maar ik was er nooit bij. Hij bracht het alsof hij me hielp groeien. Maar ik begon mezelf te wantrouwen.”

Dit patroon is kenmerkend: het manipulatieve gedrag is nauwelijks aanwijsbaar. Er is geen schelden, geen dreigen – alleen een subtiele ondermijning van jouw gevoel van realiteit. En omdat het vaak intellectueel of empathisch verpakt is, lijkt het ‘liefdevol’. Dat maakt het des te gevaarlijker.

⸻

Psychologisch effect: je verliest jezelf

Veel vrouwen die in zo’n dynamiek terechtkomen, hebben een sterk empathisch vermogen. Ze zijn zorgend, invoelend, conflictmijdend. En dus nemen ze het verhaal van de ander serieus – soms té serieus.

Wat er in feite gebeurt, is een vorm van gaslighting: het langzaam losweken van jouw vertrouwen in je eigen waarneming. De covert narcist hoeft daarvoor niet hard te praten. Eén blik, één terloopse opmerking, één “ik bedoelde het niet zo” kan voldoende zijn.

Esther Perel waarschuwt:

“Wanneer je jezelf gaat uitleggen op momenten dat je eigenlijk iets zou moeten voelen, zit je in een dynamiek van vervreemding.”

⸻

Herkenning: ben ik het zelf?

Een ongemakkelijke waarheid: we dragen allemaal narcistische trekken in ons. Vooral in tijden van stress, onzekerheid of pijn. De covert narcist is niet altijd ‘de ander’. Soms herken je iets van jezelf – in je behoefte om erkend te worden, om begrepen te zijn, om niet afgewezen te worden.

Psycholoog Elinor Greenberg stelt: “De covert narcist is vaak iemand die geleerd heeft om liefde te verdienen via pijn – en diezelfde pijn als macht is gaan gebruiken.” Het vraagt moed om dat te herkennen. Niet vanuit schuld, maar vanuit verantwoordelijkheid.

⸻

Hoe herstel je jezelf?

Het herstel begint niet met de ander veranderen – maar met je eigen intuïtie opnieuw leren vertrouwen. Wandelen, lichaamswerk, therapie, ademcoaching: alle methodes die jou terugbrengen in je lijf, je gevoel, je grenzen, helpen.

Vijf stappen die vaak werken:

1. Erken dat het verwarrend was – ook al was het niet zichtbaar misbruik.

2. Praat met mensen die géén dubbele boodschap geven.

3. Houd een realiteitsdagboek bij: wat zag, voelde, hoorde jij?

4. Herken de patronen zonder jezelf te veroordelen.

5. Herstel het contact met je lichaam – je intuïtie woont niet in je hoofd.

⸻

Slot: de keuze voor echte verbinding

De covert narcist is niet per se slecht – maar wel gevaarlijk als je niet leert herkennen wat er gebeurt. Niet omdat ze schreeuwen, maar juist omdat ze fluisteren. En in die fluistering verlies je soms jezelf.

Voor iedereen die zich bezighoudt met zelfontwikkeling – als wandelcoach, therapeut, of gewoon als mens – is dit een uitnodiging. Niet om te analyseren wat er met de ander mis is, maar om weer te voelen wat er in jou klopt.

Want echte verbinding is geen spel, geen rol, geen verhaal. Het is een plek waar jij mag zijn. Helemaal. Zonder interpretatie, zonder omweg, zonder toneel.

Of zoals Carl Jung zei:

“Je wordt niet verlicht door figuren van licht te verbeelden, maar door het donker bewust te maken.”

Deel dit artikel met anderen met de knoppen hieronder, dankjewel!